اسکولیوزیس (کژپشتی) و درمان آن
اگر در یک شخص سالم ستون مهره‌ها را از روبرو یا پشت نگاه کنیم به صورت یک خط کاملا راست به چشم می آید.
بیماری کژپشتی یا اسکولیوز (Scoliosis) به انحراف جانبی ستون مهره‌ها (به راست یا چپ) که به علل ناهنجاری مادرزادی (برای مثال نوروفیبروماتوز) یا اسکولیوز اکتسابی (برای مثال بیماری راشیتیسم یا نرمی استخوان) ایجاد شود گفته میشود.
اختلال در عملکرد عضلات که ماهیچه آسیبی (میوپاتی) نامیده میشود به مدل خاصی از اسکولیوز منجر میشود که به آن انحراف ماهیچه آسیبی (مایوپاتیک) می گویند.
دیستروفی های عضلانی جزء این گروه حساب میشوند.
ممکن است اسکولیوز به علت اختلال عملکرد عصب ایجاد شده که اسکولیوز عصب آسیبی (نوروپاتیک) نامیده میشود.
نکته مهمی که باید در انحراف جانبی ستون فقرات به آن توجه کرد این است که جهت حرکت زوائد خاری (spinous processes) به سمت تقعر میباشد درحالیکه دنده‌ها و بدنه مهره ها برخلاف زوائد خاری به طرف تحدب چرخش پیدا میکنند. این پدیده (چرخش دنده ها به سمت تحدب) سبب ایجاد برجستگی در سمت تحدب میشود که به آن کوهان پشتی (posterior hump) گفته میشود.
به هر مدل انحراف ستون فقرات اسکولیوزیس گفته میشود که به دو صورت سی (C) و اس (S) وجود دارد. در نوع سی یک قوس و در نوع اس دو قوس غیرطبیعی ایجاد میگردد. میزان قوس در افراد مبتلا به این بیماری تفاوت دارد ، که خود این موضوع نوعی از گریدبندی (درجه بندی) را ایجاد میکند.
در اسکولیوز به دلیل عدم قرینگی و غیر طبیعی بودن ستون مهره ای، نیروهای وارده به آن حتی در صورت طبیعی بودن سبب فشار به عضلات، لیگامانها(رباطها) ،دیسک های بین مهره ای و مفاصل بین مهره ای خلفی (Facet Joints) میشود و در نتیجه این فشارها تشدید درد و دیگر علائم در ستون فقرات ناحیه کمری محتمل خواهد بود.
البته طبقه بندی اسکولیوز به دو صورت غیرساختاری (فانکشنال یا عملکردی) و ساختاری (ثابت شده) نیز ممکن است که جهت نوع درمان مهم باشد.
در نوع عملکردی که با درمان های فیزیوتراپی و استفاده از بریس بطور کامل برگشت‌پذیر نیز خواهد بود، در شرایط خم کردن تنه به جلو یا دراز کشیدن اصلاح میگردد (بر عکس اسکولیوز ثابت شده یا ساختاری). وضعیتهای نادرست، کمردردهای شدید به خصوص فتق دیسک، بعضی از تومورها و اختلاف طول در اندام ها میتوانند اسکولیوز عملکردی را ایجاد کنند.
در نوع ساختاری یا استراکچرال برخلاف نوع غیرساختاری در حالت خم شدن به جلو انحراف و قوس از بین نخواهد رفت. اسکولیوزیس ساختاری به دلیل نقص عضو، برخی از بیماریها و اختلالات عضلانی، برخی از ناهنجاری‌های مادرزادی و ژنتیکی، بیماریهای مربوط به بافت عصبی همچون فلج مغزی، پولیومیلیت، سیرنگومیلی و موارد مشابه دیگر و گهگاه به دلایل ناشناخته در کودکان، نوجوانان و جوانان به وجود خواهد آمد.
اسکولیوز یا کژپشتی بسته به نوع آن، میزان ایجاد انحراف، سن بیمار و موارد دیگر نیاز به وسایل کمکی (ارتزهای ستون فقرات)، فیزیوتراپی یا عمل جراحی دارد.این بیماری که غالبا در دختران نوجوان دیده میشود علل مختلفی دارد که شایعترین آن کژپشتی ناشناخته علت یا ایدیوپاتیک است.
امروز ما میتوانیم با اسکن های سه بعدی لیزری به تشخیص و همچنین بررسی های دوره ای این نوع دفورمیتی کمک کنیم.
درمان بیماران اسکولیوزیس به چه صورت است؟
درمان اسکولیوزیس به دو شکل انجام میگیرد:
درمان جراحی و درمان غیرجراحی (ورزشهای شروت (schroth) بریس‌های اصلاح کننده دفورمیتی ستون فقرات).
درمان غیرجراحی شامل فیزیوتراپی میباشد که در کلینیک یا منزل (خانه) بیمار انجام میگیرد.
بیمارانی که نیازمند عمل جراحی هستند،شامل موارد ذیل میباشند:
- اگر در سن رشد بیمار،میزان انحراف ستون فقرات بیشتر از چهل درجه باشد.
- اگر انحراف جانبی ستون فقرات در سنین رشدی به صورت پیش رونده ادامه پیدا کند.
- اگر بیشتر از پنجاه درجه پس از پایان سن رشد باشد.
چند نمونه از ورزشهای مفید برای اسکولیوز
- تمرین گرم کردن روتیشنال (چرخشی) ستون فقرات
صاف نشسته باشید و بازوها را از ناحیه آرنج خم کرده و تا سطح شانه بالا آورید.چانه خود را بالا نگه دارید تا لوردوز یا قوس طبیعی پشت گردن تان حفظ شود.سپس نقطه ای را در پشت سر خود تعیین نمایید و به آرامی قسمت بالایی تنه و گردن خود را به آن سمت چرخش دهید.چرخش در ابتدا باید آهسته باشد تا عضلات تحت کشش قرار بگیرند.کم کم سرعت را افزایش دهید. - تمرین سرد کردن ستون فقرات
کاملا دراز بکشید و استوانه نگهدارنده ستون مهره ای را زیر قوس گردن و قوس کمر قرار دهید،برای تهیه استوانه می توانید حوله حمام تان را از وسط تا کرده،لبه های آن را به سمت داخل تا کنید،حوله را لوله کرده و با کش ببندید تا استوانه محکمی ایجاد شود.نگهدارنده استوانه ای باید حتی الامکان سفت باشد،با این حال خیلی از بیمارانی که گودی کمرشان کم تر از حد نرمال شده است،در شروع به سختی این استوانه ها را تحمل میکنند.در صورت معذب بودن بیمار میتوان از نگهدارنده ای نرم تر یا با ضخامت کمتر استفاده کرد تا بیمار کم کم به آنها عادت کند و سپس ضخیم بودن و سفتی آن را زیاد کرد.با بالا آوردن زانو در حین تمرین می توان فشار روی کمر را کمی کاهش داد.نیم ساعت در این حالت بمانید و سپس استراحت کنید.سرد شدن دیسک حداقل نیم ساعت دقیقه زمان خواهد برد و ماده ژلاتینی هسته دیسک پس از این مدت به حالت عادی بر خواهد گشت. - تمرین تقویت عضلات جلویی ناحیه گردن
این تمرین عضلات فلکسور یا خم‌کننده قدام یا جلو گردن را قوی میکند.بالانس مناسب بین قدرت عضلات ناحیه قدامی گردن (فلکسورهای گردن) و عضلات ناحیه خلفی گردن (اکستنسورهای گردن) مانع از بین رفتگی قوس طبیعی ناحیه گردن و افزایش قوس و ابتلا به هایپرلوردوزیس یا گودی بیش ازحد میشود و حرکت رو به جلوی سر را آسان میسازد.جهت انجام این حرکت به پشت دراز کشیده و استوانه ای از جنس فوم یا حوله ای لوله شده را تحت گردن گذارید.نوک انگشتان خود را روی پیشانی تان گذاشته و تلاش کنید چانه خود را در مقابل مقاومت انگشتان تان جمع نمایید.تلاش کنید سر را حرکت نداده و بلند ننمایید.تمرینات ایزومتریک که بدون حرکت و در مقابل یک مقاومت انجام میشوند بیشتر از تمرینات ایزوتونیک به قوی سازی عضلات مرکزی وضعیتی بدن و بهبود اسکولیوزیس کمک میکنند. - تمرین تقویت عضلات پشتی ناحیه گردن
این حرکت عضلات پشت گردن را تقویت مینماید.سر و گردن خود را صاف کرده و رو به جلو نگه دارید و دست هایتان را در پشت سر گره کنید.آرنج ها باید نزدیک به هم قرار گیرند.سپس تلاش کنید سر را در مقابل مقاومت دست ها به قب عقب فشار دهید.حداقل پنج تا ده ثانیه در این حالت بمانید و سپس به حالت اولیه برگردید.سرتان را رو به جلو و پایین نکشید. - تمرین تقویت عضلات پشتی کمر
این تمرین عضلات صاف کننده کمر را فعال میکند.دست های خود را روی زانوهایتان بگذارید و به میرانی رو به بالا نگاه کنید تا کمرتان قوس پیدا کند.چانه خود را حین انجام حرکت بالا نگه دارید.حداقل پنج تا ده ثانیه در این حالت بمانید.
……. - تمرین اکسپنشن یا انبساط کردن قفسه سینه
هدف از انجام این حرکت رفع کردن قوز مهره های پشت قفسه سینه،کشش عضلات لوزی شکل و افزایش ظرفیت ریه ها در مبتلایان به اسکولیوزیس می باشد.ابتدا دستها را بالای سر گذاشته و نفس کاملا عمیق بکشید.سپس دست ها را در حین پایین آوردن به هم فشار داده و عمل بازدم را انجام دهید. دستها را به پرده دیافراگم،گ در زیر دنده‌ها فشار دهید تا هوا کاملا خارج گردد.سپس بطور همزمان با فشار آوردن به دیافراگم یک نفس عمیق بکشید.بعد از پر شدن ریه ها ناگهان دست ها را بکشید.در این آیتم باید انبساط قفسه سینه را هنگام ورود هوا به داخل ریه ها حس کنید.حین انجام حرکت چانه را بالا نگاه دارید.این حرکت را می توانید با خم شدن به طرف قوس اصلی انجام داده تا ریه ها و عضلات تنفسی یک سمت بیشتر از سمت دیگر درگیر شود مثلا اگر قوس بزرگتر رو به راست هست به سمت راست خم شوید.اگر قوس بزرگ در مهره های سینه ای (بالایی) است،بهتر است حرکت را در حالت ایستاده انجام دهید.اگر قوس در مهره های کمری (پایین) هست،حرکت را در حالت نشسته انجام دهید. - تمرین خم شدن به پهلو
این تمرین کششی را میتوان هم در حالت ایستاده و هم نشسته انجام داد.یک دست را روی کمر در جایی بگذارید که قوس اسکولیوز به آن سمت هست و دست را به آرامی فشار دهید.از دست فوق الذکر برای تکیه گاه استفاده کنید و فشار را حین خم شدن بیشتر کنید.در صورت دوگانه بودن قوس اصلی میتوانید تمرین مورد نظر را رو به هر دو طرف تکرار کنید.حرکت را حداقل پنجاه تا صد بار انجام دهید. - تمرین دعا (انگار نیایش میکند)
این تمرین عضلات لوزی شکل بین کتف را کشش میدهد.برای انجام این حرکت کف دو دست و آرنج ها را در مقابل بدن روی هم و در کنار یکدیگر قرار داده،سپس بازوها را آرام بلند کنید،در این بین باید انگشتان را رو به بازوها را مقابل بدن نگه دارید.حداقل یک تا دو دقیقه در این حالت مکث کنید. - تمرین کشش عضله پسواس
عضله پسواس از سمت داخلی بالای استخوان ران تا جلو و دو طرف مهره‌های ناحیه کمری کشیده شده است.این عضله اثری قوی بر چرخش اصلاحی مهره های کمری خواهد داشت.اگر قوس کمر به سمت چپ باشد،این حرکت باید رو به راست انجام شود.برای کشش دادن پسواس راست روی زانوی راست قرار بگیرید و پای چپ را مقابل بدن بگذارید.بازوی راست خود را بلند کرده و بدن را به تدریج رو به جلو خم کنید.اگر انجام این حرکت برایتان دشوار هست،می توانید زانوی چپ را روی صندلی گذاشته و تمرین را در حالت ایستاده انجام دهید.حداقل یک تا دو دقیقه در این حالت مکث کنید. - ورزشهای تفریحی
اکثر ورزش ها و فعالیت‌ها ضرری برای ستون مهره ای ندارد و به بیماران توصیه میگردد.شناکردن،شیرجه زدن،دوچرخه سواری،پیاده‌روی آرام و تند،صخره نوردی و دو سرعت ورزشهایی مفید و موثر برای بیماران مبتلا به اسکولیوزیس هستند و انجام تمرین‌های ایروبیک یا هوازی نیز مفید میباشند.
بیماران گرامی و عزیز جهت دریافت خدمات فیزیوتراپی در منزل و مطب میتوانند با شماره ذیل تماس حاصل کرده و مشاوره رایگان دریافت کنند.
فیزیوتراپی در کلینیک و منزل توسط کادر فیزیوتراپیست آقا و خانم انجام میگردد
مدیریت:فیزیوتراپیست محمدرضا جان پور
فیزیوتراپی در مطب و منزل
خدمات فیزیوتراپی در منزل در سراسر تهران بزرگ و کرج
تماس:۰۹۱۲۲۶۵۵۶۴۸
کلمات مرتبط :
فیزیوتراپی در منزل – فیزیوتراپی در منزل تهران – فیزیوتراپی در منزل کرج – فیزیوتراپی در منزل شمال تهران – فیزیوتراپی در منزل شرق تهران – فیزیوتراپی در منزل غرب تهران – فیزیوتراپی در منزل جنوب تهران – فیزیوتراپ در منزل – متخصص فیزیوتراپی – کلینیک فیزیوتراپی – دکتر فیزیوتراپی – دکتر فیزیوتراپ – پزشک فیزیوتراپ – فیزیوتراپی اسکولیوز – ورزشهای اسکولیوز – درمان اسکولیوز – حرکات اصلاحی اسکولیوزیس – کجی ستون فقرات – کژپشتی
