برآمدگی دیسک زمانی رخ می دهد که دیواره های خارجی دیسک بین مهره ای ضعیف می شوند و ماده ژلاتینی داخلی دیواره را از محیط طبیعی خود خارج می‌کند. اگر بر روی هیچ یک از ساختارهای مجاور ستون فقرات فشار نیاورد، ممکن است علائمی ایجاد نکند.
با این حال، اگر برآمدگی به اعصاب یا بافت های اطراف فشار وارد کند، علائم ممکن است رخ دهد. اکثر دیسک های برآمده در ستون فقرات کمری در سطوح L4-L5 و L5-S1 رخ می دهد. برآمدگی در ستون فقرات کمری می تواند عصب سیاتیک را تحت تاثیر قرار دهد و وضعیتی به نام سیاتیک ایجاد کند.
دیسک بین مهره ای یک ساختار فیبروغضروفی است که بین بدنه مهره ها یافت می شود، این دیسک ها بین هر جفت مهره در ستون فقرات به جز مهره هایی که در سطح اول و دوم گردنی قرار دارند، قرار دارند.
دیسک شبیه به دونات ژله ای است، دارای یک سری حلقه های فیبری بیرونی (حلقه فیبروزیس) است که یک مرکز ژلاتینی (نوکلئوس پالپوس) را احاطه کرده است. حلقه های حلقوی بیرونی نازک ترین حلقه های خلفی و جانبی هستند، بیشتر برآمدگی های دیسک در این محل به دلیل ضعیف بودن دیواره دیسک ایجاد می شود. دیسک به عنوان یک بالشتک عمل می کند، اجازه حرکت را می دهد و به عنوان یک مفصل غضروفی بین مهره های مجاور عمل می کند.
التهاب، آسیب یا تخریب دیسک می تواند باعث ایجاد طیف وسیعی از علائم شود که بر اساس شدت مشکل متفاوت است. آسیب شناسی دیسک ممکن است موجب از دست دادن حرکت کمر، کمردرد، دردی که به ساق پا و پا منتشر می شود، بی حسی، گزگز، ضعف اندام تحتانی (پا) و اسپاسم عضلانی مرتبط یا ترکیبی از این علائم باشد. سطوح کمری با بالاترین میزان آسیب ، فرسودگی و برآمدگی دیسک، سطح چهارم و پنجم (L4-L5) و سطح پنجم کمری و ساکروم (L5-S1) است.
علل برآمدگی دیسک
- حرکات خمشی و پیچشی مکرر. این حرکت بیشترین فشار را بر روی حلقه های فیبری خارجی وارد می کند.
- دیسک ها در حالت نشستن یا خم شدن بیشتر مستعد آسیب هستند زیرا فشار روی دیسک به سمت جلو منتقل می‌شود (قدام) و محتویات دیسک را به سمت خلفی به سمت فیبروز حلقوی نازک‌تر و ضعیف‌تر فشار می‌دهد.
- سقوط یا ضربه ناگهانی مانند تصادف با وسیله نقلیه موتوری.
- عوامل ژنتیکی ممکن است در احتمال ابتلا به بیماری دیسک بین مهره ای نقش داشته باشند.
- افراد سیگاری بیشتر مستعد تخریب دیسک هستند.
علائم و نشانه ها
برآمدگی دیسک شایع است اگرچه اغلب علائمی را ایجاد نمی کند، هنگامی که دیسک برآمده رخ می دهد، علائم به محل برآمدگی و ساختارهای بافت نرمی که تحت تأثیر قرار می گیرند بستگی دارد. اگر دیسک تنها ساختار درگیر باشد، علائم می‌توانند از هیچ یا بسیار خفیف متفاوت باشند، یا می‌توانند شدیدتر باشند.
علائم دیگر می تواند شامل موارد زیر باشد:
- در صورتی که دیسک روی ریشه عصب فشار بیاورد، درد در پشت یا باسن و تا ساق پا ممکن است منتشر شود.
- تغییرات حسی مانند بی حسی، سوزن سوزن شدن، یا پاستزی در صورت آسیب دیدن عصب.
- اگر قسمت حرکتی عصب تحت تأثیر وضعیت دیسک قرار گیرد، ضعف ممکن است رخ دهد. در موارد شدید فلج حتی ممکن است رخ دهد.
- کاهش رفلکس
- اسپاسم عضلانی و تغییر در وضعیت بدن در پاسخ به آسیب.
- از دست دادن حرکت شامل ناتوانی در خم شدن یا صاف ایستادن و تحمل ضعیف برای نشستن.
- اگر برآمدگی شدید باشد، ایستادن و راه رفتن ممکن است دشوار باشد. اغلب بیمار با وضعیتی تغییر یافته مراجعه می کند و در یافتن یک موقعیت راحت مشکل دارد.
- اگر دیسک بر روی ساختار بافت نرم حساس فشار نیاورد، بیمار با دیسک برآمده ممکن است بدون علامت باشد.
روشهای درمان
درمان برآمدگی دیسک یا آسیب دیسک به شدت بیماری بستگی دارد.
استراحت: از فعالیت هایی که باعث ایجاد درد می شوند مانند خم شدن، پیچ خوردن، بلند کردن و نشستن طولانی خودداری کنید.
دارو: برای کاهش التهاب (داروهای ضد التهابی و ضد درد مانند ایبوپروفن و ناپروکسن).
یخ: برای کمک به کاهش درد و اسپاسم عضلانی مرتبط، یخ را روی ستون فقرات کمری قرار دهید. یخ را بلافاصله و سپس در فواصل زمانی حدود 20 دقیقه در هر بار استفاده کنید. مستقیماً روی پوست داده نشود.
بریس یا استفاده از تکیه گاه ها ممکن است برای کاهش فشار روی دیسک، عضلات و ستون فقرات کمری ضروری باشد.
فیزیوتراپی برای برآمدگی دیسک
پس از کاهش درد، فیزیوتراپی برای انجام یک سری تمرینات کششی و تقویتی برای جلوگیری از عود مجدد آسیب توصیه می شود. بازگشت به فعالیت باید تدریجی باشد تا از تشدید علائم جلوگیری شود.
دکتر فیزیوتراپی در شریعتی ابتدا اقدام به معاینه دقیق بیمار و بررسی علائم وی کرده و بر اساس نتایج بدست آمده بهترین برنامه درمانی را برای بیماران در نظر می گیرد.
هنگامی که التهاب اولیه کاهش یافت، یک برنامه کششی و تقویتی برای بازگرداندن انعطاف پذیری به مفاصل و عضلات درگیر و در عین حال بهبود قدرت و ثبات ستون فقرات توسط دکتر فیزیوتراپی برای بیمار در نظر گرفته می شود ،. طراحی هر برنامه فیزیوتراپی دیسک برآمده بر اساس ساختار ایجاد کننده مشکل و علائم بیمار است. برنامه‌ای که برای مشکل خاص طراحی نشده باشد ممکن است علائم را تشدید کند.
خوشبختانه اغلب مشکلات دیسک بدون جراحی بهبود می یابند و به عملکرد طبیعی باز می گردند. مدت درمان بسته به شدت علائم می تواند از 4 تا 12 هفته متغیر باشد. بیماران باید به تمرینات کششی، تقویتی و تثبیت کننده ادامه دهند. استفاده از مکانیک مناسب بدن و آگاهی از بایدها و نبایدها برای داشتن کمری سالم برای یک پیش آگهی خوب در دراز مدت ضروری است.
در صورتی که برآمدگی دیسک و یا سایر مشکلات مرتبط با دیسک کمر با روشهای غیرجراحی و فیزیوتراپی قابل کنترل نباشد جراحی به عنوان آخرین گزینه انجام می گیرد ، فیزیوتراپی ستون فقرات قبل و پس از جراحی دیسک کمر برای کمک به بهبود شرایط بیمار و بازگشت سریع تر به شرایط قبل از آسیب و بیماری ضروری است.
کلمات مرتبط :
فیزیوتراپی در شریعتی – فیزیوتراپی ستون فقرات – فیزیوتراپی برای دیسک کمر – درمان دیسک کمر با فیزیوتراپی – فیزیوتراپی در ظفر – فیزیوتراپی در سیدخندان – فیزیوتراپی در خواجه عبدالله انصاری – فیزیوتراپی در میرداماد
